TÜRKLERİN TARİHÇESİ

Asya Hun Devleti

Orta Asya’da kurulan ilk Türk devleti Asya Hun’dur. Milat'tan önce 3. yüzyıl ve milattan sonra 1. yüzyıl arası hüküm sürmüştür.  

Aynı zamanda, Asya Hun Devleti Türk tarihinin bilinen en eski devletidir. Çin’i tarihte ilk kez vergi sistemine bağlayan devlet olarak bilinir. En ünlü hükümdarı ise Mete Han’dır. Türk tarihinde ilk kez bütün Türkleri bir bayrak altında toplayan ve Orta Asya’da teşkilatlı ilk Türk devletini kuran hükümdardır. Orduda onlu teşkilatı ve savaşlarda turan, hilal taktiğini geliştirmiştir. 

Mete han, Türk devlet yönetiminde “İkili Teşkilat” yada “Çifte Hükümdarlık” sistemini de ilk defa kurup uygulamıştır. Bu sisteme göre, ülke ikiye bölünmüştür. Ülkenin doğu kanadını hükümdar olan hakan oğlu “tigin” ile birlikte yönetirdi. Ülkenin batı kanadını ise hakanın kardeşi olan “yabgu” ünvanlı yönetici yönetirdi. 

Yabgu, merkeze bağlı olmak zorundadır. İkili yada Çifte Hükümdarlık sisteminin uygulanmasının sebepleri ise; ülke sınırlarının geniş olması, ülke toprağının hanedanlığın ortak malı olması, güvenliği sağlamak, hanedan üyelerinin kavga etmelerini önlemek, yönetimde kolaylık sağlamaktır. 

Ülke topraklarının hanedan üyeleri arasında paylaştırılmasına “ülüş” adı verilir. İşte bu sistemden dolayı hanedan üyelerinin devlet yönetiminde yer alma hakkı bulunmaktadır. Bu sistemin bazı olumsuz yanları olmuştur. Bu olumsuz özelliklerden en önemlisi ise merkezi otoriteyi bozmasıdır. 

Bundan dolayı İslamiyet öncesi Türk devletlerinde merkeziyetçilik anlayışı yani bir merkezden yönetim oldukça zayıftır. Bu sebepten devlet yönetiminde federal bir anlayış söz konusudur. Federal rejimde yöneticiler iç işlerinde serbest, dış işlerinde merkeze bağlıdırlar. 

Asya Hun Devleti; taht kavgaları, boylar arası mücadele, Çin’in böl ve yönet politikalarından dolayı yıkılmıştır. 

Yerine 1. Göktürk Devleti kurulmuştur. Asya Hun Devletinin en önemli özelliklerinden biri kurulan ilk Türk Devleti olması diğeri de yıkıldıktan sonra Hun kavimlerinin batıya göç etme neticesinde Kavimler Göçünü başlatmış olmalarıdır.

Göktürk Devleti

Orta Asya’da kurulan Asya Hunlardan sonra kurulan en büyük Türk devletidir. Devletin kurucusu Bubin Kağan’dır. Eski Tük devletlerinde aynı zamanda hükümdarlara han, hakan unvanları da verilirdi. Devletin başkenti Ötügen’dir. 

Ötügen, Asya Hun, 1. Göktürk ve 1. Göktürklere başkentlik yapmıştır. 1. Göktürk Devletinin Türk tarihindeki en önemli özelliği Türk adıyla kurulan ilk devlet olmasıdır. Göktürk Devleti Türk adını siyasi anlamda kullanan ilk devletidir. Göktürkler, İpek Ticaret Yolu üzerinde egemenlik sağlayabilmek için önce Akhun Devletine karşı İran’daki Sasani Devletiyle ittifak yapmıştır. Daha sonra Sasaniler’e karşı da Bizans’la ittifak yaptı. 

Bizans ile uygulanan ittifakın en önemli özelliği Orta Asya’daki bir Türk devletinin batıda yer alan bir devletle ilk kez ittifak kurmuş olmasıdır. Göktürk Devleti de, Asya Hun Devletinde olduğu gibi taht kavgaları, Çin’in baskısı ve boylar arası kargaşadan dolayı yıkılmıştır. 

Yerine 2. Göktürk Devleti kurulmuştur. 2. Göktürk Devleti, Orta Asya’da kurulan bir diğer Türk devletidir. Bağımsızlık Savaşı’ndan sonra kurulmuştur. Bağımsızlık Savaşı, Çin’e karşı verilmiştir. Devletin kurucusu Kutluk Han’dır. Bundan dolayı da “Kutluk Devleti” olarak da Göktürkler anılmaktadır. 

Kutluk Han, devleti kurduğundan devlet kuran anlamına gelen “ilteriş” unvanını da almıştır. 2. Göktürk Devletinin Türk tarihinde en önemli özelliği, ilk Türk alfabesi olan Göktürk yada Orhun alfabesini kullanmış olmalarıdır. Türklerin kendilerine özgü ilk alfabesi Göktürk alfabesidir.

Batı Hun Devleti

Hem Orta Asya’da hem Avrupa’da devlet kurmuşlardır Avrupa’da kurulan ilk Türk devleti de Kavimler Göçünü başlatmışlardır. Kavimler Göçü milattan sonra 350 ve 850 yılları arasında olup Batı Hun Devletinin Çin’in uyguladığı baskı ve zorlu iklim şartlarından dolayı gerçekleşmiştir. Kavimler Göçünün bitmesiyle Roma İmparatorluğu Batı Roma ve Doğu Roma olmak üzere ikiye ayrılmıştır. Batı Hun Devletinin bilinen en ünlü hükümdarları Atilla’dır. Kurulduğu dönemde Avrupa’nın doğusunda en güçlü devletlerden biri olmuştu Atilla, İtalya’yı ve Batı Roma topraklarını istila edecekken Papa 2. Leo’nun ricası üzerine istiladan vazgeçmişti Atilla’nın ölümünden sonra Batı Hun Devleti yıkılmıştır. Ayrıca, son araştırmalarda İstanbul’u kuşatan ilk Türk devleti Avarlar değil de Batı Hunlar olarak belirlenmektedir.

Avarlar

Orta Asya’dan gelip Avrupa’da devlet Kuran 2. Türk devleti Avarlardır. Kuruluş tarihi 565’tir. Avarlara Juan Juan adı da verilmektedir. Doğu Avrupa coğrafyasında güçlü devlet Kuran topluluklardan biridir. 619 ve 626 yılları olmak üzere İstanbul’u iki kez kuşatmışlardır. Hristiyanlığı kabul eden ilk Türk devletidir. Siyasi ilişkilerini genellikle Bizans İmparatorluğu sürdürmüşlerdir. 835 yılında Fransa’daki Frank Krallığı ile yaptığı savaşı kaybedince yıkıldılar.

Bulgarlar

Batı Hun ve Avar topluluklarından ayrılıp Türklerin kurduğu bir devlettir. Büyük Bulgarlar adıyla yeni bir devlet kurdular. Büyük Bulgar Devleti Tuna ve İtil olmak üzere ikiye ayrılır. Tuna Bulgarları Hristiyanlığı kabul etti ve varlıklarını günümüze kadar devam ettirdiler. Ancak Slav ırkıyla kaynaşarak Türklük özelliklerini de kaybettiler. İtil Bulgarları ise İslamiyet’i kabul ettiler. İtil Bulgarlarının varlığına da Moğol Devleti olan Altınordu devleti son vermiştir.

Hazarlar

Orta Asya’nın dışında Hazar Denizinin kuzeyi ile Karadeniz’in kuzey bölgelerine egemen olmuşlardır. Türk tarihinde tek Tanrılı din olan Museviliği kabul eden ilk ve tek Türk devletidir. Hazarlar genellikle ticaretle uğraşmışlardır. Çünkü, bulundukları coğrafyanın Türk ticaret yolu üzerinde olması etkilemiştir. Bu yol, Karadeniz’in kuzeyinde başlar Orta Asya’yı geçerek, Çin’de son bulur. Ayrıca Türk ticaret yolu Baltık ülkelerini Orta Asya’ya bağlayan en önemli ticaret yoludur. İşte bundan dolayı ticaret Hazarların gelir kaynağı olmuştur. Hazarlar ticaret ile uğraştıklarından dolayı paralı askerlik sistemine de yer vermişlerdir. İslamiyet öncesinde Türkler de bu ilk uygulamadır. Hazarlar 7. ve 9. yüzyıllar arasında Doğu Avrupa’da güvenli bir bölge oluşturmuşlardır. Bundan dolayı da bu döneme Hazar Barış Çağı adı verilmiştir. Hazarların varlığına Ruslar son vermiştir. Ayrıca, Hazarlar İslamiyet’in Kafkaslar ötesine yayılmasını da önlemişlerdir.

Macarlar

Avrupa’da devlet kuran Türk topluluklarından birisidir. Bugünkü Macaristan topraklarında da günümüzde varlıklarını sürdürmektedirler. Doğu Avrupa’nın Almanlaşmasını önlediler. Fakat kendileri Hristiyanlaşmışlardır. Türkoloji Akademisini kurmuşlardır.

Kıpçaklar (Kumanlar)

Orta Asya’dan Avrupa’ya gelen Türk topluluklarından birisidir. Kıpçaklar devlet haline gelememişlerdir. Nedeni; boylar arasında birlik sağlanamamasıdır. Ruslar ile mücadele etmişlerdir. Bundan dolayı da Rusların ünlü İgor Destanına konu olmuşlardır. Kıpçakların varlığına Rus ve Bizans mücadeleleri son vermiştir. Dağılan topluluk Macar topraklarına yerleşmiş ve burada Hristiyanlaşmışlardır. Bir kısmı da Moğol Devleti egemenliği altına girerek varlıklarına devam ettirmişlerdir.

Peçenekler

Orta Asya’dan Avrupa’ya gelen Türk topluluklarından birisidir. Kıpçaklar devlet haline gelememişlerdir. Nedeni; boylar arasında birlik sağlanamamasıdır. Ruslar ile mücadele etmişlerdir. Bundan dolayı da Rusların ünlü İgor Destanına konu olmuşlardır. Kıpçakların varlığına Rus ve Bizans mücadeleleri son vermiştir. Dağılan topluluk Macar topraklarına yerleşmiş ve burada Hristiyanlaşmışlardır. Bir kısmı da Moğol Devleti egemenliği altına girerek varlıklarına devam etmişlerdir .Orta Asya’dan Avrupa’ya gelen Türk topluluklarından biridir. Peçeneklerde devlet haline gelememişlerdir. Yerli kavimler ile kaynaşarak Hristiyanlaşmışlardır. Bizans’a paralı askerlik yapmışlardır. Peçenekler 1071 Malazgirt Savaşı’nda Büyük Selçuklu Devletinin yanında yer almışlardır.

Sonuç

Hun Devleti yıkılmadan önce ve yıkıldıktan sonraki dönemlerde Çin2in egemenliğinden kurtulmak için batıya doğru geç etmeye başlamıştır. Kavimler Göçü olarak bilinen bu olay, Avrupa’nın şekillenmesini oldukça etkilemiştir. Fakat Türkler, gittikleri bölgelerde her ne kadar devlet kurmuş olsalar da azınlık durumunda oldukları için zamanla asimile olmuşlardır.