Bosna Sancağı Tarihi

BosnQq1aaa Sancağı (Boşnakça: Bosanski sandžak, Босански санџак), Osmanlı İmparatorluğu'nun bir sancağı. 

1463 yılında Rumeli Eyaleti'ne bağlı olarak kurulan sancak, 1580 yılında Bosna Eyaleti'ne bağlandı ve bu eyaletin merkez sancağı oldu. 

1864 yılında eyaletlerin kaldırılmasının ardından oluşturulan Bosna Vilayeti'nin bir sancağı oldu. 

1908 yılında ise vilayetin Osmanlı yönetiminden çıkıp, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimine girmesiyle birlikte sancak da ortadan kalktı.

Tarihi

Osmanlı Padişahı II. Mehmed'in 1463 yılının mayıs ile temmuz ayları arasında yaptığı sefer sonrasında Bosna, Osmanlı topraklarına katıldı. Bu fethin hemen sonrasında, Rumeli Eyaleti'ne bağlı Bosna Sancağı kuruldu. Derviş Ahmet Aşıki ve Neşrî'ye göre ilk Bosna sancak beyi, bundan önce Semendire Sancak Beyi olan Minnetoğlu Mehmed Bey idi. Sancak beyinin ilk ikâmet yeri 1463 sonbaharına kadar Yayçe iken, bu tarihten sonra Saraybosna oldu. 1554 yılından sonra ve 1563 yılından önceki bir zamanda ise merkez Banya Luka'ya taşındı.

Bosna Sancağı, 5 Eylül 1580 tarihli bir beratla kurulan Bosna Eyaleti'ne bağlandı ve eyaletin merkez sancağı oldu. 1864 yılında kabul edilen Teşkil-i Vilâyet Nizamnâmesi ile birlikte Osmanlı İmparatorluğu'nda eyaletler kaldırılıp, vilayet sistemine geçilince oluşturulan Bosna Vilayeti'nin bir sancağı oldu. 1908 yılında ise vilayetin Osmanlı yönetiminden çıkıp, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu yönetimine girmesiyle birlikte sancak da ortadan kalktı.

İdari yapılanması

değiştir

1468-1469 yılları arasında tutulan icmâl tahrir defterine göre sancağın en büyük idari birimi; Osmanlı egemenliği öncesinde Bosna'daki idari dağılımla ilgili olan ve bu tarihten sonra da kullanımı devam eden vilayetti.[3] Tarihçi Dursun Bey'in Tarih-i Ebu'l-feth isimli eserindeki Bosna'nın fethinin anlatıldığı kısımda fetihten önce Bosna'nın; Bosna Kralı toprakları, Pavlioğulları toprakları, Kovaçoğulları toprakları ve Hersek (Stjepan Kosaça) toprakları olmak üzere dört vilayetten oluştuğu belirtilmektedir.[1] Fetihten sonra da bu bölünmeye sadık kalındı.[3] Bu dört vilayete ek olarak Bosna Sancağı'na 1455 yılında; İshakoğlu İsa Bey'in yönetiminde bulunan, Üsküp ucuna bağlı Yeleç ve Saray vilayetleri de dahil edildi.[4] 1563 yazında Osmanlı'nın yönetiminden çıkan Hersek topraklarının büyük bir kısmı 1565 ile 1566 yıllarında geri alındı ve Hersek vilayeti olarak Bosna Sancağı'na bağlandı.[4] 1468-1469 tarihli deftere göre Bosna Sancağı, kurulduğu yıllarda 6 büyük vilayet ve 7 kadılıktan oluşmaktaydı.[5] Bu vilayet ve kadılıklar aşağıdaki gibidir:[5]

Yeleç Vilayeti ve Yeleç Kadılığı

Saray Vilayeti ve Saray Kadılığı

Kral Vilayeti ve Bobovats ve Neretva kadılıkları

Pavli Vilayeti ve Vişegrad Kadılığı

Kovaç Vilayeti (Pavli vilayetiyle birlikte Vişegrad Kadılığı)

Hersek Vilayeti ve Drina ve Blagay kadılıkları

1470 yılında Hersek Sancağı'nın kurulmasıyla vilayet, Bosna Sancağı'ndan ayrıldı.[4] 1485 tarihli deftere göre Bobovats Kadılığı'nın adı Brod Kadılığı olarak değiştirilmiş, Yeleç Vilayeti'nde bulunan Yeleç Kadılığı'nın merkezi Yeni Bazar'a taşınmış ve adı Yeni Bazar olarak değiştirilmişti.[6] Yeleç Vilayeti'i yerine Yeni Bazar Vilayeti kullanımı ise 1477 yılına rastlamaktadır.[6] 1485'teki defterde Brod ve Yeni Bazar kadılıklarının yanında Saray, Neretva ve Vişegrad kadılıklarının ismi yer almıştı.[6] 1489 tarihinde ise Neretva ve Brod kadılıklarının aynı kadı yetkisi altında toplandığı belirtilmişti.[6]

Sancak beyleri

değiştir

Minnetoğlu Mehmed Bey, 1463-7 Şubat 1464

İshakoğlu İsa Bey, 7 Şubat 1464-1470

Ayaz Bey, 1470-1474

Sinan Bey, 1474

Koca Davud Paşa, 1474-1475

Malkoçoğlu Bali Bey, 1475-1477

İskender Paşa, 1477-1479

Koca Davud Paşa, 1479-1480

İskender Paşa, 1480-1482

Yahya Bey, 1482-1483

Ayaz Paşa, 1483-1484

İshakoğlu Mehmed Bey, 1484-1485

Sinan Bey, 1485-1490

Hadım Yakup Paşa, 1490-1493

Yahya Paşa, 1493-1496

Firuz Bey, 1496-1498

İskender Paşa, 1498-1505

Firuz Bey, 1505-1512

Hadım Sinan Paşa, 1512-1513

Yunus Bey, 1513-14 Nisan 1515

İskenderpaşazade Mustafa Paşa, 14 Ekim 1515-17 Nisan 1516

Gazi Hasan Bey, 17 Nisan 1516-1517

Mihaloğlu Gazi Mehmed Bey, 1517-1519

Yahyapaşazade Gazi Bali Bey, 1519-15 Eylül 1521

Gazi Hüsrev Bey, 15 Eylül 1521-1525

Gazi Hasan Bey, 1525-1526

Gazi Hüsrev Bey, 1526-1534

Ulama Han, 1534-1536

Gazi Hüsrev Bey, 1536-18 Haziran 1541

Ulama Han, 18 Haziran 1541-1547

Sofu Ali Bey, 1547-1549

Zülkadiroğlu Mehmed Paşa, 1549-1550

Hadim Ali Bey 1550-1551

Sofu Mehmed Paşa, 1551-1553

Hadım Gazi Ali Paşa, 1553

Dugalı Malkoç Bey, 1553-1554

Kara Osman Han, 1554-1555

Sokollu Kara Mustafa Bey, 155-1557

Biharoğlu Hamza Bey, 1557-1561

Sokollu Hasan Bey, 1561-1562

Bolyanoğlu Sinan Bey, 1562-1564

Sokollu Mustafa Bey, 1564-1566

Sokollu Mehmed Bey, 1566-1568

Ferhad Bey, 1568-25 Haziran 1568

Sokollu Mehmed Bey, 25 Haziran 1568-1574

Sokollu Ferhad Paşa, 1574-1580

Ayrıca bakınız

değiştir

Bosna Eyaleti