URARTULAR

URARTULAR SİYASİ TARİH

İşpuhini ve Menüa dönemine Urartu

* Urartu Devleti M.Ö. IX. Yüzyılda Hurriler tarafından kuruldu. 

* Başkentleri Tuşpa, yani bugünkü Van'dı. 

* M.Ö. 600 yılında,İskitler ve Medler'in saldırısı sonunda yıkıldı. 

URARTULAR KÜLTÜR VE UYGARLIK 

* Mimaride oldukça ilerleyen Urartular, bir çok kale, bend ve kanal yaptılar. 

* Urartular'dan günümüze kadar gelen en önemli sanat eserleri, Van Kalesi, Çavuştepe Kalesi ve Altıntepe Kalesi'dir. 

* Urartular, çivi yazısını kullandılar. 

* Mezopotamya'nın aksine Anadolu'da ölümden sonra hayata inanış görüşmüştür.

Tarih

MÖ IX. yüzyıl sonu - VIII. yüzyıl başında Urartu I. Argişti döneminden kalma yazıtın kopyası. 

Arin BERD tarafından 1958 yılında bulunan ve Erivan'daki Erebuni Müzesi'nde sergilenen tablet.

Tevrat'ta Ararat olarak bahsedilmektedir. Daha sonraları Asur yazıtlarında Uruatri biçiminde rastlanır. Bu belgelerden anlaşıldığına göre MÖ 13-9. yüzyıllar arasında Uruatri ve Nairi gibi toplumlar Doğu Anadolu'da beylik ve aşiretler halinde yaşamaktaydılar. 

MÖ 13. yüzyılda Urartuların tek bir devletten oluşmadığı ve daha ziyade değişik kabilelerden oluşan bir konfederasyon şeklinde yönetildikleri varsayımı kralların sözlerinden anlaşılmaktadır. 

Demir Çağı'na girilmesiyle birlikte demir silahların askerî alanda kullanılmaya başlanılmasıyla birlikte askerî başarılar hızlandı. Böylece yüzyıllardır süregelen birleşme süreci neticesinde MÖ 858-856 yıllarında Asurluların Kral III. Şalmaneser komutasında Urartu içlerine yaptığı akınlar neticesinde Urartu Aşiretleri arasındaki birleşme süreci hızlandı ve yaklaşık MÖ 844 yılında Van Gölü kıyısında Tuşpe'de I. Sarduri'nin idaresi altında birleşme gerçekleştirilerek Urartu Krallığı ortaya çıkmış oldu. İlk Urartu yazıtı ve Van Kalesi'ndeki ilk anıtsal mimari bu krala aittir. 

MÖ 7. yüzyıldaki en güçlü krallardan biri olan II. Rusa'dan sonra ise gittikçe zayıflamış, bu yüzyıldaki İskit ve Med akınları Urartu'ya büyük zarar vermiştir. Ayrıca Babiller kaynaklarında da İskit akınlarının Urartuları zayıflattığı desteklenir. 

MÖ 612'den itibaren herhangi bir etki gösteremeyen Urartular, MÖ 590 yılında İran'dan gelen Medler tarafından yıkıldı. Bölgenin adı, MÖ 6. yüzyılın sonlarıyla birlikte Ahameniş kaynaklarında Urartu yerine "Armina" olarak geçer. 

Urartu krallarının sıradüzeni ve tarihlendirilmesi, daha iyi belgelendirilmiş Asur kralları listesi ile kurulabilen paralellikler yardımıyla sağlıklı hale getirilebilmektedir.

Urartu Devletinin Kuruluşu

Urartu Devletinin kuruluşunu tamamlar tamamlamaz, özellikle I. Sarduri, Menua ve I. Argişti'nin saltanatları süresince, yayıldıkları sahanın (doğu Anadolu, Transkafkasya ve Kuzeybatı İran) nasıl en güçlü siyasi birliği haline geldiğinden ve hakim olunan coğrafi alanın genişlemesinden dolayı giderek artan insan-doğal kaynak ihtiyacını karşılayabilmek için çevresindeki krallık ve prenslere yönelik aralıksız seferler düzenlendiğinden bilinmektedir. 

Urartu Devleti'nin kuzey politikasının nedenlerine, ayrıntılarına, bu toprakların nasıl ve ne zaman Urartu'ya katıldığı ve konfederasyonların birleşik hareket etme arzularının artması, merkezî devlet sisteminin kurulması için ilk aşamayı oluşturmuştur. 

MÖ 9. yüzyılda (MÖ I. bin yılın başlarında), konfederasyonlar birleşerek Urartu Devleti'ni oluşturmuşlardır. Aslında bu devre bir geçiş sürecidir. Urartu Devleti için merkezî sisteme yönelik ilk organizasyonlar Lutipri döneminde başlamıştır. Lutipri (MÖ 880–860) devri olayları hakkında fazla bir bilgiye sahip değiliz. 

Ancak Asur kralı II. Asur Nasirpal (MÖ 883–859)’in 2. saltanat yılı yazıtlarından anlaşıldığına göre Asur’a vergi vermek zorunda kalmıştır. Söz konusu vergilerin bu ülkeye ulaştırılmasını da Lapturi üstlenmek zorunda kalmıştır. 

Lutipri’den sonra, Urartu tahtına Aramu (Arame) (yaklaşık MÖ 860–840) geçmiştir. Bu kral hakkındaki bilgilerimiz Asur kralı III. Salmanassar (MÖ 858–824)’ın sefer kayıtlarına dayanmaktadır.